Ποια είναι η νευροτροφίνη BDNF που η έλλειψη της συνδέεται με νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως το Πάρκινσον, το Αλτσχάιμερ και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Οι νευροτροφίνες είναι μια ομάδα πρωτεϊνών που διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης, της επιβίωσης και της διατήρησης των νευρώνων (νευρικά κύτταρα) στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα.
Είναι υπεύθυνοι για τη ρύθμιση διαφόρων διεργασιών, όπως η γέννηση νέων κυττάρων, ο κυτταρικός θάνατος και η συνολική υγεία των νευρώνων. Αυτές οι πρωτεΐνες είναι απαραίτητες για τη σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου, τη μάθηση, τη μνήμη και τη συνολική νευρωνική λειτουργία.
Οι ερευνητές θεωρούν τον νευροτροφικό παράγοντα που προέρχεται από τον εγκέφαλο (BDNF), ο οποίος βρίσκεται κυρίως στον νωτιαίο μυελό, ως την πιο ενεργή νευροτροφίνη, καθώς παίζει ζωτικό ρόλο τόσο στη ρύθμιση της ενέργειας όσο και στη νευροπλαστικότητα. Είναι κρίσιμο για τη μνήμη και τη μάθηση.
Η έρευνα δείχνει ότι όσοι έχουν υψηλότερα επίπεδα BDNF τείνουν να έχουν πιο ισχυρή υγεία του εγκεφάλου και καλύτερη γνωστική λειτουργία.
Τα μειωμένα επίπεδα BDNF έχουν συνδεθεί με νευροεκφυλιστικές καταστάσεις όπως η νόσος του Πάρκινσον, η νόσος Αλτσχάιμερ, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η νόσος του Χάντινγκτον. Επιπλέον, τα μειωμένα επίπεδα BDNF μπορεί επίσης να συνδέονται με τον διαβήτη τύπου-2. Καθώς γερνάμε, οι νευρώνες ανταγωνίζονται με αυτές τις περιορισμένες πρωτεΐνες για την επιβίωση τους.
Μπορούμε να αναπτύξουμε νέους νευρώνες καθώς γερνάμε;
Παλαιότερα πίστευαν ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να δημιουργήσει νέα κύτταρα – ότι γεννιόμαστε με μια καθορισμένη ποσότητα νευρώνων που εξαντλούνται καθώς γερνάμε ή λόγω τραυματισμού.
Ωστόσο, πρόσφατη επιστημονική έρευνα αποκάλυψε ότι ο εγκέφαλος έχει μια αξιοσημείωτη ικανότητα να παράγει νέους νευρώνες -ακόμα και όσο γερνάμε- μέσω μιας διαδικασίας γνωστής ως νευρογένεση.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο για τη Γήρανση διαπίστωσε ότι η νευρογένεση φαίνεται να συνεχίζεται μέχρι τα πολύ βαθιά γεράματα.
Η μελέτη χρησιμοποίησε δείκτες μεσολάβησης της νευρογένεσης στον ιππόκαμπο. Αυτή είναι η περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη και τη μάθηση. Βρήκαν επίσης στοιχεία ότι άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση και νόσο του Αλτσχάιμερ θα μπορούσαν να αναπτύξουν νέους νευρώνες.
Οι σημαντικοί ρόλοι του BDNF
Το BDNF παίζει κρίσιμο ρόλο στη νευρογένεση και είναι απαραίτητο για πολλές σημαντικές λειτουργίες του εγκεφάλου:
Σχηματισμός νέων εγκεφαλικών κυττάρων: Το BDNF βοηθά στη δημιουργία νέων νευρώνων και διασφαλίζει ότι επιβιώνουν και εξειδικεύονται στην εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών στον εγκέφαλο.
Επικοινωνία μεταξύ νευρώνων: Το BDNF ρυθμίζει τον τρόπο με τον οποίο τα εγκεφαλικά κύτταρα επικοινωνούν μεταξύ τους και προσαρμόζει τα επίπεδα δραστηριότητάς τους με βάση τις ανάγκες του εγκεφάλου.
Νευροπλαστικότητα: Το BDNF παίζει ρόλο στην ικανότητα του εγκεφάλου να αλλάζει και να προσαρμόζεται ως απόκριση σε νέες πληροφορίες ή εμπειρίες, μια διαδικασία γνωστή ως πλαστικότητα που είναι ζωτικής σημασίας για τη μάθηση και τη μνήμη.
Υγεία του εγκεφάλου: Οι αλλαγές στα επίπεδα του BDNF σχετίζονται με διάφορες ασθένειες και παθήσεις του εγκεφάλου, καθιστώντας το σημαντικό σημείο εστίασης στην κατανόηση και τη θεραπεία αυτών των διαταραχών.
Σε μια μελέτη που διεξήχθη από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο, οι επιστήμονες έκαναν ένεση BDNF με επιδερμικό αυξητικό παράγοντα στα εγκεφαλικά κύτταρα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα σμήνη κυττάρων μεγάλωσαν από μικροσκοπικά (300 microns, περίπου το πάχος τριών ανθρώπινων τριχών) σε πολύ μεγαλύτερα (45 χιλιοστά, περίπου στο μέγεθος ενός μικρού μήλου). Διαπίστωσαν επίσης ότι σχεδόν το 80 τοις εκατό αυτών των κυττάρων μπορούσαν να στείλουν ηλεκτρικά σήματα όταν διεγείρονταν.
Πώς να αυξήσετε τα επίπεδα BDNF
Μελέτες δείχνουν ότι η έκφραση αυτής της πρωτεΐνης μπορεί να ποικίλλει σημαντικά από το ένα άτομο στο άλλο ανάλογα με τον τρόπο ζωής, το προσωπικό ιστορικό και την κατάσταση της υγείας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η αύξηση των επιπέδων BDNF θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος υποστήριξης του εγκεφάλου και υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι που αποδεικνύονται για την αύξηση των επιπέδων BDNF.
Ασκηση
Η άσκηση είναι ένας ισχυρός τρόπος για την ενίσχυση του BDNF. Οι προπονήσεις υψηλής έντασης όχι μόνο έχουν αποδειχθεί ότι αυξάνουν τα επίπεδα BDNF αλλά και ενισχύουν τη μνήμη.
Αυτό που είναι ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η ενίσχυση BDNF δεν διαρκεί μόνο για την μέρα τις άσκησης. Έχει αποδειχθεί ότι διαρκεί στο σώμα για αρκετές εβδομάδες μετά από μια προπόνηση.
Λιακάδα
Όχι μόνο η επαρκής ηλιακή ακτινοβολία είναι εξαιρετική για τη δημιουργία βιταμίνης D και τη βελτίωση των επιπέδων σεροτονίνης, η οποία μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο στη διάθεση και τη συνολική ψυχική υγεία, αλλά μπορεί επίσης να επηρεάσει την παραγωγή BDNF από το σώμα σας.
Μια ανάλυση 2.851 ατόμων που συμμετείχαν σε Ολλανδική Μελέτη για την κατάθλιψη και το άγχος που εξέτασε την εποχιακή διακύμανση των συγκεντρώσεων του BDNF διαπίστωσε ότι το BDNF συνδέθηκε με τον αριθμό των ωρών που ένα άτομο εκτέθηκε στον ήλιο. Τα επίπεδα ήταν χαμηλότερα το φθινόπωρο και το χειμώνα και υψηλότερα την άνοιξη και το καλοκαίρι.
Υπνος
Μια μελέτη του 2013 που δημοσιεύτηκε στο PLOS One ήταν η πρώτη που έδειξε τη σχέση μεταξύ του τρόπου με τον οποίο το άγχος και ο ύπνος επηρεάζουν τα επίπεδα BDNF. Η μελέτη αναγνώρισε τον ύπνο ως βασικό παράγοντα που συνδέει το στρες και τα επίπεδα BDNF, με την απώλεια ύπνου να αυξάνει την ευαισθησία στο στρες και τη συσχέτισή του με ψυχικές διαταραχές. Η σοβαρότητα της αϋπνίας συνδέθηκε με σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα BDNF.
«Το αν ο ύπνος διατηρείται ή διαταράσσεται μπορεί να εξηγεί γιατί ορισμένα άτομα είναι σε θέση να χειριστούν ένα συγκεκριμένο φορτίο άγχους ενώ άλλα αναπτύσσουν ψυχική διαταραχή», κατέληξε η μελέτη.
Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Neuroscience Letters διαπίστωσε ότι η οξεία απώλεια ύπνου όχι μόνο μειώνει το BDNF αλλά επίσης αυξάνει τον παράγοντα νέκρωσης όγκου-άλφα και την ιντερλευκίνη-1 βήτα, οι οποίες είναι προφλεγμονώδεις κυτοκίνες που σχετίζονται συνήθως με την ανοσολογική απόκριση και τη φλεγμονή στο σώμα.
Νηστεία
Η νηστεία ως διατροφή είναι ένας πολύ καλός τρόπος για την ενίσχυση των επιπέδων BDNF και η έρευνα δείχνει ότι τόσο η μακροχρόνια όσο και η διαλείπουσα νηστεία έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές.
Μια μελέτη συνέκρινε πώς τρεις ημέρες έντονης άσκησης και μια 48ωρη νηστεία επηρέασαν τα επίπεδα BDNF. Διαπίστωσαν ότι το BDNF ρυθμίστηκε προς τα πάνω κατά περίπου 3,5 φορές μετά τη νηστεία.
Μια άλλη μελέτη μέτρησε τα επίπεδα BDNF σε 29 υγιείς άνδρες και γυναίκες κατά τη διάρκεια ενός μήνα νηστείας. Διαπιστώθηκε ότι το BDNF τη δεύτερη εβδομάδα σε σύγκριση με την αρχική τιμή, αλλά αυξήθηκε σημαντικά περισσότερο την ημέρα 29 σε σύγκριση με την ημέρα 14.
Διαχείριση άγχους
Η έρευνα δείχνει ότι τόσο το οξύ όσο και το χρόνιο στρες μειώνουν το BDNF, με το οξύ στρες να έχει πιο σημαντικό αντίκτυπο.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο European Journal of Neuroscience διαπίστωσε ότι όταν οι αρουραίοι βίωσαν στρες πριν από τη γέννηση, το BDNF μειώθηκε τόσο στον προμετωπιαίο φλοιό όσο και στο ραβδωτό σώμα.
Αργότερα στη ζωή, όταν οι αρουραίοι αντιμετώπισαν ξανά χρόνιο στρες, ο τρόπος με τον οποίο το BDNF λειτουργούσε σε αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου άλλαξε.
Αυτό υποδηλώνει ότι τα στρεσογόνα γεγονότα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον τρόπο λειτουργίας αυτής της πρωτεΐνης στην ενήλικη ζωή, συγκεκριμένα, οι αρουραίοι μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν προβλήματα ψυχικής υγείας.
Βιοδραστικές φυτικές ενώσεις
Μια τυχαιοποιημένη διπλή-τυφλή μελέτη συνέκρινε μια δόση 100 mg εκχυλίσματος ολόκληρου καφέ κερασιού (WCCE) με ένα εικονικό φάρμακο. Διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα του BDNF αυξήθηκαν κατά περίπου 41 τοις εκατό στον ορό αίματος των συμμετεχόντων αφού κατανάλωσαν μία μόνο δόση WCCE, ενώ όσοι έλαβαν εικονικό φάρμακο δεν εμφάνισαν σημαντική αλλαγή.
Οι συγγραφείς σημείωσαν ότι οι πολυφαινόλες, οι οποίες είναι ένας τύπος ένωσης που βρίσκεται σε ορισμένα τρόφιμα και συμπληρώματα, έχουν σταθερά και ισχυρά επηρεάσει τα επίπεδα BDNF τόσο σε μελέτες σε ανθρώπους όσο και σε ζώα.
Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν που υποστηρίζουν και βελτιώνουν τα επίπεδα BDNF είναι:
Ωμέγα-3
Κουρκουμίνη
Κοινωνικές συνδέσεις/υποστήριξη
Καθαρος ΑΕΡΑΣ
Βιταμίνη Α
Ψευδάργυρος
Μαγνήσιο
Νιασίνη (Β3)