Όποιος είναι αληθινός πατριώτης, ξέρει πολύ καλά τι σημαίνει Ελλάδα, τι σημαίνει πατρίδα, τι σημαίνει Έθνος…
Από το 1911 μας το έχει διευκρινίσει ένας μεγάλος της λογοτεχνίας μας, ο Γρηγόρης Ξενόπουλος, όταν έγραψε και δημοσίευσε το δεκάλογο του πατριωτισμού. Ο Δεκάλογος του Πατριωτισμού*
1. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος βρίσκεται πολύ μακριά από τους λόγους, τα ζήτω, τις σημαίες, τις μουσικές, τα κανόνια.
2. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος δεν είναι η συγκίνηση της στιγμής, που σβήνει σαν την σπίθα. Είναι ένα βαθύ ποτάμι, που κυλάει βουβό.
3. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος είναι – σαν κάθε αγάπη – έργο, θυσία. Σκοπός της είναι να κάμει την πατρίδα σου μεγάλη.
4. Το μεγαλείο της πατρίδος δεν το κάνουν ούτε οι πολλοί τόποι, ούτε τα πολλά εκατομμύρια των ανθρώπων της. Το κάνουν η μόρφωση, η εργατικότητα, η ευτυχία και το μεγαλείο των ανθρώπων της.
5. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος όχι μόνο δεν γεννά μίσος για τις άλλες πατρίδες, αλλά και ζητεί πρώτα απ” όλα να σέβεσαι και το ξένο πατριωτισμό. Καμία πατρίδα δεν είναι απολύτως ανώτερη από τις άλλες. Για σένα είναι ανώτερη η δική σου, για τον ξένο η δική του. Όπως για τον εαυτό σου, έτσι και για την πατρίδα σου, ποτέ μην επιδοκιμάζεις να αδικεί τις άλλες πατρίδες.
6. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος – δηλαδή ενός μικρού μέρους της ανθρωπότητος – υποχωρεί όπου έρχεται εις σύγκρουσην με την αληθινή αγάπη όλης της ανθρωπότητος. Όπως δεν σ” εμποδίζει να εκτιμάς ή να αγαπάς ξένους, έτσι δεν σ” εμποδίζει – σε συμβουλεύει μάλιστα να πολεμάς και να μισείς πολλούς ανθρώπους της πατρίδος σου αν είναι κακοί. Και την πατρίδα σου να την φαντάζεσαι πώς την αποτελούν πολύ περισσότερο οι πολλοί, οι πτωχοί, ο λαός, όσοι εργάζονται και υποφέρουν πολύ και απολαύουν λίγο ή διόλου, παρά οι ολίγοι, εκείνοι που απολαύουν χωρίς να εργάζονται.
7. Πολύ μεγαλύτερη αγάπη για την πατρίδα από το να σκοτωθείς γι” αυτή, είναι να ζήσεις γι” αυτή. Ν” αφιερώσεις όσο μεγαλύτερο μέρος της ζωής σου μπορείς (όλο είναι αδύνατο) γι” αυτή.
8. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος αρχίζει από την αγάπη του εαυτού σου, την αγάπη που σε κεντρίζει να γίνεσαι ολοένα καλύτερος και ανώτερος, ν” ανεβαίνεις ολοένα περισσότερο στο ψηλό και απότομο βουνό του μεγαλείου.
9. Το φύτευμα δένδρων ωφελεί την πατρίδα σου και σένα. Το ξερίζωμα, όμως, της αμαθείας, της κουταμάρας, των σκουριασμένων ιδεών ακόμα περισσότερο ωφελεί την πατρίδα σου, σένα μπορεί συνήθως να σε βλάψει. Όσο πόλεμο κι αν σου κάνουν η αληθινή αγάπη της πατρίδος είναι να ξεριζώνεις, όπου χρειάζεται.
10. Η αληθινή αγάπη της πατρίδος είναι ένα από τα πιο ευγενικά αισθήματα της καρδίας. Γι” αυτό ίσως και σπάνιο. Η ψεύτικη αγάπη της πατρίδος είναι από τα πιο πρόστυχα. Γι” αυτό ίσως και πολύ συχνό.
*Δημοσιεύτηκε στις 9 Απριλίου 1911 στο περιοδικό «Διάπλαση των Παίδων» από τον Γρηγόρη Ξενόπουλο με το ψευδώνυμο «Φαίδων».