1275 μΧ, ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Ή Παλαιολόγος ο Ελευθερωτής είχε ανακαταλάβει την Κωνσταντινούπολη από τους Λατίνους και προσπαθούσε να ελευθερώσει και τις επαρχίες της Αυτοκρατορίας οι οποίες ήταν υπό Λατινικό ζυγό. Στην Εύβοια κυριαρχούν οι Βενετοί, ενώ ένα από τα πιο δυνατά Λατινικά κρατίδια ήταν το Δουκάτο των Αθηνών. Στην δύση το Δεσποτάτο της Ηπείρου είχε πέσει σε μαρασμό και είχε μοιραστεί. Ο Ιωάννης ‘Α Δούκας ο Νόθος ήταν ο κύρης της Φθιώτιδας ενώ κυβερνούσε το κρατίδιο του από τις Νέες Πατρες ( την σημερινή Υπάτη ). Το 1272 μΧ ο Ιωάννης ‘Α Δούκας είχε λάβει το τίτλο του Σεβαστοκρατορα τον οποίο τον είχε προσκομίσει ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Ή σε μια πρόσκαιρη συμμαχία και είχε γίνει υποτελής του. Όμως ο Ιωάννης έκανε τα πάντα για να μείνει ανεξάρτητος και στο τέλος αντιτάχθηκε στην ηγεμονία της Αυτοκρατορίας. Στη Θεσσαλία κυβερνούσε ο Μαλιασηνος που με διάφορες συμμαχίες και γάμους έγινε ο κύρης της Θεσσαλίας ανεξάρτητα ποιος ήταν ο πραγματικός κυβερνήτης.
Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Ή έστειλε τον αδελφό του Ιωάννη Παλαιολόγο και τον Πρωτοστρατορα Αλέξιο Φιλανθρωπινο να εισβάλει στην Θεσσαλία για να την απελευθερώσει και να την προσαρτήσει στην Αυτοκρατορία. Οι στρατιώτες που θα αναλάμβαναν την επιχείρηση ήταν οι πεζοναύτες του Αυτοκρατορικού Στόλου, οι Τσάκωνες / Λάκωνες. Ο στόλος απέπλευσε από την Κωνσταντινούπολη με ναύτες τους Γασμουλους και κοπηλατες τους Προσαλεντες. Ο στόλος έφτασε στην Δημητριάδα και αποβίβασε τους Τσάκωνες χωρίς να συναντήσουν κάποια αντίσταση. Οι Τσάκωνες οι οποίοι ήταν άριστα εκπαιδευμένοι αφού νίκησαν τον στρατό του Ιωάννη Δούκα , πολιόρκησαν το κάστρο των Νέων Πατρέων όπου είχε οχυρωθεί ο Ιωάννης. Οι Τσάκωνες έφτιαξαν πολιορκητικές μηχανές όμως το κάστρο φαίνονταν δύσκολο να αλωθεί. Ο Ιωάννης τότε μεταμφιέστηκε σε χωρικό,πέρασε τις γραμμές των Αυτοκρατορίκων και έφτασε στην Αθήνα. Έτσι έφτασε ο Ιωάννης Δούκας ως χωριάτης στο παλάτι του Δούκα των Αθηνών ,του Ιωάννη ντε λα Ρος και ζήτησε την βοήθεια του για να τον βοηθήσει να διώξει τους Αυτοκρατορικούς. Έτσι και έγινε, ο Ιωάννης ντε λα Ρος γρήγορα συγκέντρωσε τις δυνάμεις του, τους σιδεροφρακτους ιππότες, τους σερτζεντους και τους αλμπαντιερους και προωθήθηκε γοργά προς το κάστρο του Δούκα.
Οι Τσάκωνες αιφνιδιάστηκαν πλήρες όταν οι ιππότες των Αθηνών έπεσαν πάνω τους και ταυτόχρονα οι υπερασπιστές του κάστρου κάνανε έξοδο.
Οι πεζοναύτες της Αυτοκρατορίας θα εξολοθρευονταν όλοι αν ο Ιωάννης Παλαιολόγος δεν καλούσε για υποχώρηση. Οι Αυτοκρατορικοί πεζοναύτες της Λακωνίας κατάφεραν να απεμπλακούν και διαφύγουν αφήνοντας όμως πολλούς νεκρούς πίσω τους.
Οι Φράγκοι και ο Δούκας ζούσαν τον απόλυτο θρίαμβο. Μετά από ένα σύντομο συμβούλιο αποφασίζουν καταστρέψουν τον Αυτοκρατορικό Στόλο ο οποίος βρισκόταν στην Δημητριάδα ζητώντας βοήθεια από την Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας η οποία δέχτηκε αμέσως.
Πίσω στην Δημητριάδα ο Πρωτοστρατορας Αλέξιος Φιλανθρωπινος δεν είχε νέα από τους πεζοναύτες. Είχε περάσει πολύς καιρός και κανείς αγγελιαφόρος δεν είχε έρθει. Τα μεταγωγικά βρίσκονταν στο λιμάνι ενώ ο κύριος Αυτοκρατορικός Στόλος με τις τριήρεις και τους Δρομωνες ήταν παραταγμένοι στο κόλπο των Δύο Αλμυρών.
Ένα πρωινό οι παρατηρητές καλούσαν σε συναγερμό. Πέρα έκαναν την εμφάνιση τους πολεμικές γαλέρες και όλες τους είχαν την σημαία του Λέοντα. Οι Βενετοί είχαν φτάσει, άλλοι από την Εύβοια και άλλοι από την Κρήτη. Ο Αυτοκρατορικός Στόλος προσπάθησε να παραταχθεί σε παράταξη σύγκρουσης, όμως ήταν παγιδευμένος γιατί δεν περίμενε επίθεση. Ο Φιλανθρωπινος διέταξε από την ναυαρχίδα του οι τριήρεις να επιτεθούν για να εμβολισουν τις γαλέρες , όμως ήταν αδύνατο. Δεν μπορούσαν να αναπτύξουν την απαιτούμενη ταχύτητα εμβολισμού και όταν πλησίασαν τις γαλέρες οι οποίες είχαν πιο ψηλή πλώρη οι οποίες είχαν και ένα πυργίσκο , δέχτηκαν πολλαπλά πυρά από τους καταπέλτες και τις βαλλίστρες. Οι Βενετοί εύκολα σκότωναν τους Γασμουλους και τους λίγους οπλίτες που είχαν οι τριήρεις κά οι δρομωνες. Αν και τα Αυτοκρατορικά ήταν ποιο πολλά εύκολα οι Βενετοί τα βουλιάζαν. Κάποια Βενετικά πλοία κατάφεραν και πήγαν προς το λιμάνι που ήταν αγκυροβολημένα τα Αυτοκρατορικά μεταγωγικά και άρχισαν να χτυπούν τα Ρωμαϊκά πλοία από την πρύμνη. Ο Φιλανθρωπινος είδε από την ναυαρχίδα του ένα Βενετσιάνικο πλοίο να πλησιάζει. Διέταξε τους οπλίτες του να επιτεθούν ενώ ταυτόχρονα έβλεπε το δεξί κέρας να καταρρέει. Οι οπλίτες που πήγαν να επιτεθούν δέχτηκαν δεκάδες πέτρες και σκοτώθηκαν όλοι, ένα φλεγόμενο βέλος χτύπησε τα πανιά και άρχισε να παίρνει φωτιά. Οι πρώτοι Βενετοί στρατιώτες έκαναν ρεσάλτο και ξεκίνησε μια επική σύγκρουση στο κατάστρωμα ανάμεσα στους Βενετούς και τους Γασμουλους. Ο Φιλανθρωπινος είδε τους Βενετούς να πιέζουν με τις μεγάλες ασπίδες τους τους Γασμουλους οι οποίοι πολεμούσαν λυσσαλέα με τα τσεκούρια τους. Όμως οι Βενετοί ήταν πιο ισχυροί και οι Γασμουλοι καταρρευσαν, είδε Βενετούς σιδεροφρακτους να ορμούν πάνω του. Τότε τράβηξε το σπαθί του και όρμησε καταπάνω τους. Έπεσαν πάνω του πέντε όμως ένα μπουλούκι από Γασμουλους που είχαν αρχικά υποχωρήσει ξαναμπήκαν στην μάχη μόλις είδαν τον καπετάνιο τους να πολεμά. Κουρασμένος ο Φιλανθρωπινος συνέχισε να πολεμά ,όμως ένας κεφαλοθραυστης χτύπησε το κεφάλι του και ένα δορυ διαπέρασε την πανοπλία του αλλά γρήγορα οι Βενετοί έπεσαν νεκροί από τα τσεκούρια των Γασμουλων. Πληγωμένος στηρίχτηκε στο σπαθί του. Είδε ότι όλα είχαν χαθεί. Δρομωνες βουλιάζαν και οι Βενετοί νικούσαν και αυτός αργοπεθαίνε .
Τότε στην πιο σκοτεινή στιγμή, ακούστηκαν από τη Δύση Ρωμαϊκά βουκινα. Ένας Προσελαντε ο φώναξε δυνατά ” Οι Τσάκωνες, έρχονται οι Τσάκωνες!” Ο Φιλανθρωπινος χαμογελούσε και προσεύχονταν.
Ο ναύαρχος του Φράγκικου στόλου που αποτελούνταν από Λομβαρδικα και Βενετικά πλοία ο Φίλιππος Σανουδος , ένιωθε ότι ήταν κοντά στον απόλυτο θρίαμβο. Οι άντρες του σύντομα θα νικούσαν. Είδε τα λάβαρα του αυτοκράτορα να πέφτουν και η ναυαρχίδα των Αυτοκρατορίκων θα ήταν σύντομα δική του. Όμως τότε ακούστηκαν τα βουκινα. Είδε εκατοντάδες καβαλάρηδες να φτάνουν στο λιμάνι. Δεν ήταν οι ιππότες του Ντε Λα Ρος. Είχαν μια σημαία με την ημισέληνο και τον ήλιο με τις οκτώ ακτίνες και το λάβαρο του Αυτοκράτορα. Οι καβαλάρηδες κατέβηκαν από τα άλογα αμέσως , τρέξαμε γρήγορα στα μεταγωγικά πλοία που ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Είδε κάποιος να κόβουν τους κάβους με κάτι μεγάλα τσεκούρια, και είδε τα μεταγωγικά να έχουν όλα πορεία σύγκρουσης με τα Βενετικά. Τα Βενετικά που είχαν εγκλωβιστεί δεν είχαν καμία ελπίδα να κάνουν ελιγμό. Ο Σανουδος είδε ένα μεταγωγικό να συγκρούεται με την γαλέρα του, και με φρίκη είδε τον πρώτο Λάκωνα πεζοναύτη να κάνει ρεσάλτο στο κατάστρωμα. Ο πρώτος Βενετός που πήγε να τον πλησιάσει έχασε το κεφάλι του από το τσεκούρι ενός άλλου πεζοναύτη που μόλις είχε έρθει πίσω από τον πρώτο. Είδε και άλλους να κάνουν ρεσάλτο και γρήγορα να κάνουν τείχος ασπίδων και άκουγε μόνο μια λέξη να ακούγετε ρυθμικά από τα στόματα των Πεζοναυτών Λακώνων
” Νίκη, Νίκη, Νίκη. ”
Η νίκη των Ρωμαίων ήταν απόλυτη. Όλος ο Βενέτικος στόλος καταστράφηκε, ενώ η οργή των Τσακώνων και των Γασμουλων ήταν τόσο μεγάλη που δεν άφησαν σχεδόν κανένα Φράγκο ζωντανό. Ενώ ο Σανουδος και άλλοι μεγάλοι άρχοντες και ιππότες αιχμαλωτίσθηκαν και στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη.
Η ναυμαχία της Δημητριάδας ήταν αρχή της μεγάλης αντεπίθεσης της Αυτοκρατορίας για την απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου.
Του Γεώργιου Ε. Γεωργά, προπονητή Ξιφασκίας, εκπαιδευτή ενόπλου Παμμαχου και Οπλομαχίας
Πηγές:
-Γεώργιος Παχυμερης ” Μιχαήλ Παλαιολόγος”
-Νικηφορου Γρηγορα ” Ιστορίαι ”
-Sanudo regnio di Romania
-Raffael Damato ” Byzantine Naval Forces 1261-1461
/byzantineoplomachia.wordpress.com
Στο βίντεο: