Το αγόρι που γεννιέται στη Σπάρτη, θα μείνει με την οικογένειά του μέχρι τα 7 του χρόνια! Από τη γέννησή του όμως αρχίζει ουσιαστικά και η σκληρή του εκπαίδευση! Ο Πλούταρχος μας λέει ότι «οι παραμάνες από τη Λακωνία, ήταν προσεκτικές και πεπειραμένες: ανάτρεφαν τα βρέφη, χωρίς σπάργανα, άφηναν έτσι τα μέλη τους κι όλο τους το σώμα ελεύθερο, τα συνήθιζαν να τρώνε όλα τα φαγητά και να μη σιχαίνονται τίποτα, να μη φοβούνται τίποτα, να μη φοβούνται το σκοτάδι και την ερημιά, να μην έχουν παραξενιές και να μην κλαίνε και φωνάζουν»
Από 8 έως 11 ετών: μειράκιον ή λυκόπουλο (ρωβίδας, προμικκιζόμενος, μικκιζόμενος, πρόπαις) Κατατάσσεται σε ομάδες (αγέλαι) που διοικούνται από τους πιο μεγάλους –είρενας- και διαιρούνται σε λόχους που ηγείται το πιο συνετό από τα αγόρια κ ονομάζεται βουαγός! Ξανά, ο Πλούταρχος αναφέρει ότι «γράμματα μάθαιναν, επειδή ήταν αναγκαία. Η λοιπή όμως εκπαίδευσή τους είχε σκοπό να τους κάμει ευπειθείς στους άρχοντες, να υπομένουν τους κόπους και να νικούν στις μάχες. Γι’ αυτό και όσο μεγάλωναν τόσο περισσότερο τα ασκούσαν. Τα κούρευαν σύρριζα και συνήθιζαν να περπατάνε ξυπόλητα και να παίζουν τον περισσότερο καιρό γυμνά»
Από 12 έως 15 ετών: αγόρι (πρωτοπάμπαις, ατροπάμπαις, μελλείρην) Φορά ένα ιμάτιο όλο το χρόνο. Κοιμάται σε κοινούς κοιτώνες, πάνω σε στρώματα από καλάμια. Δεν κάνει μπάνιο και δεν αλείφεται με λάδι πάρα μόνο σε γιορτές. Για κάθε παράπτωμα, έστω κ το πιο μικρό, μαστιγώνεται σκληρά. Στα κοινά δείπνα, τρώει λίγη τροφή κ κακής ποιότητας, έτσι ώστε να κλέβει και να εκπαιδεύεται στην τόλμη κ στο δόλο.
Από 16 έως 19 ετών: είρην (έφηβος) της Α΄, Β΄, Γ΄ κ Δ΄ κατηγορίας. Στο βωμό της Ορθίας Αρτέμιδος, έφηβοι χωρισμένοι σε δύο ομάδες πρέπει να κλέψουν τυριά (!!) με κύριο στόχο την ανταλλαγή χτυπημάτων! Η εκπαίδευση περιλαμβάνει φυσικά και τη γνωστή ‘κρυπτεία», όπου ο έφηβος ζει μόνος του, κρυμμένος στην εξοχή κ κυνηγά τη νύκτα είλωτες (δούλους)
Από 20 ετών: είναι ενσωματωμένος στον ενεργό στρατό! Μέχρι τα 30 έτη, εξακολουθεί, ακόμη κ αν είναι νυμφευμένος, να κατοικεί μαζί με τους «συντρόφους της σκηνής» και να τρώει μαζί τους (συσσίτια), ενώ απαγορεύεται να πάει στην αγορά για ν’ ασκήσει τα πολιτικά του δικαιώματα.
Από 30 ετών: αρχίζει να έχει μια κάποια οικογενειακή ζωή, δίχως να διακόπτεται ακόμη η συνήθεια των δημοσίων γευμάτων.
Από 60 ετών: ο Σπαρτιάτης είναι ελεύθερος από τη στρατιωτική υπηρεσία και μπορεί να λάβει μέρος στη Γερουσία, αλλά ο περισσότερος χρόνος του αναλώνεται στα γυμναστήρια επιβλέποντας τις ασκήσεις των παιδιών και τις ‘μάχες’ των ειρένων!