Τι είναι η δυσκοιλιότητα;
Η δυσκοιλιότητα είναι ένα κοινό πρόβλημα που περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:
- Σκληρά κόπρανα (κοπρόλιθοι)
- Μικρή ποσότητα κοπράνων
- Δυσκολία στην αφόδευση
- Αφόδευση λιγότερο από 3 φορές την εβδομάδα
Πώς προκαλείται η δυσκοιλιότητα;
Δυσκοιλιότητα παρατηρείται σε νευρογενείς διαταραχές του παχέος εντέρου, όπου αφενός μεταβάλλονται οι νευροδιαβιβαστές και αφετέρου οι νευρογενείς οδοί απουσιάζουν ή έχουν εκφυλιστεί. Παράδειγμα αποτελεί η νόσος Hirschsprung’s (συγγενές μεγάκολον) που χαρακτηρίζεται από απουσία γαγγλιακών κυττάρων του μυεντερικού πλέγματος στο παχύ έντερο. Η δυσκοιλιότητα είναι συνήθως πρόδηλη από τη γέννηση επειδή το κόλον αδυνατεί να επάγει προωθητικές κινήσεις για μετακίνηση των κοπράνων εντός του ορθού. Άλλες σχετικές διαταραχές σχετιζόμενες με δυσκοιλιότητα περιλαμβάνουν επίκτητο μεγάκολον, κατά πλάκας σκλήρυνση, νόσο Parkinson’s, βλάβες σπονδυλικής στήλης και αγγειο-εγκεφαλική νόσο.
Ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές προκαλούν δυσκοιλιότητα. Στον υποθυρεοειδισμό, η δυσκοιλιότητα οφείλεται σε διαταραχή της κινητικότητας και την διήθηση των εντερικών μυϊκών στιβάδων από μυξοιδηματικό ιστό. Στον σακχαρώδη διαβήτη η δυσκοιλιότητα είναι συνέπεια της διαταραχής του αυτόνομου νευρικού συστήματος ή της νευροπάθειας του εντέρου. Ο υπερπαραθυρεοειδισμός, η σαρκοείδωση ή οι νεοπλασίες που προσβάλλουν τα οστά προκαλούν υπερασβαιστιαιμία εκδήλωση της οποίας είναι η δυσκοιλιότητα. Κατά τη διάρκεια της κυήσεως η δυσκοιλιότητα απαντάται συχνά, πιθανόν ως αποτέλεσμα διαταραχής των επιπέδων προγεστερόνης και οιστρογόνων που ελαττώνουν τη λειτουργία του εντέρου.
Νόσοι του συνδετικού ιστού όπως σκληροδερμία και αμυλοείδωση μεταβάλλουν την λειτουργία του παχέος εντέρου με δύο μηχανισμούς: Στα αρχικά στάδια της νόσου η νευρική προσβολή οδηγεί σε δυσκοιλιότητα. Αργότερα, αναπτύσσεται μυϊκή ίνωση. Οι δύο μηχανισμοί δυνατόν να προκαλέσουν μη αναστρέψιμη χρόνια ψευδο-απόφραξη.
Στα πλαίσια παρανεοπλασματικών συνδρόμων, η δυσκοιλιότητα είναι συχνό σύμπτωμα ασθενών με προχωρημένο καρκίνο, αποδίδεται δε σε μειωμένη πρόσληψη τροφής, ακινησία, μηχανική απόφραξη από τον όγκο, προσβολή των πυελικών νευρικών οδών ή της σπονδυλικής στήλης που ρυθμίζουν τη λειτουργία του παχέος εντέρου και λήψη ναρκωτικών αναλγητικών. Ασθενείς με μικρούς όγκους ή λανθάνοντα νεοπλάσματα δυνατόν να εκδηλώνουν δυσκοιλιότητα ή μεγάκολον ως παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις. Με την πρόοδο της νόσου, δυνατόν να αναπτυχθεί διάχυτη ψευδο-απόφραξη. Αυτό το παρανεοπλασματικό σύνδρομο προκαλείται από βλάβες των νεύρων του εντέρου ή του αυτονόμου νευρικού συστήματος. Ενίοτε αναπτύσσονται αντι-νευρωνικά αντισώματα.
Η εντερική ψευδο-απόφραξη προκαλείται από:
- Διαταραχές των λείων μυών πρωτοπαθείς (οικογενής και σποραδική σπλαχνική μυοπάθεια) ή δευτεροπαθείς (προοδευτική μυϊκή δυστροφία, αμυλοείδωση, ακτινική βλάβη, μιτοχονδριακή μυοπάθεια),
- Διαταραχές του μυεντερικού πλέγματος (οικογενής ή σποραδική σπλαχνική νευροπάθεια, διαταραχές ανάπτυξης, μυοτονική δυστροφία),
- Εκκολπωμάτωση λεπτού εντέρου (με μυοπάθεια)
- Διαταραχές νευρολογικές (νόσος Parkinson’s, όγκοι εγκεφαλικού στελέχους)
- Διαταραχές ενδοκρινικές ή μεταβολικές (υποθυρεοειδισμός, φαιοχρωμοκύττωμα, οξεία διαλείπουσα πορφυρία),
- Φάρμακα (δες παρακάτω τη λίστα)
- Ποικίλα αίτια: κοιλιοκάκη, σκληρυντική μεσεντερίτιδα, νηστιδοειλεϊκή παράκαμψη (bypass)
Πολλές λειτουργικές ή μηχανικές διαταραχές συνοδεύονται από επιβραδυνόμενη κίνηση του εντέρου οδηγούσα σε δυσκοιλιότητα. Ανωμαλίες της μυϊκής λειτουργίας του εντερικού τοιχώματος χαρακτηρίζουν τους ασθενείς με ευερέθιστο έντερο εκδηλώνοντας “λειτουργική” δυσκοιλιότητα. Μυϊκή αδυναμία ή άλγος προκαλούμενο από χειρουργική προσπέλαση της κοιλίας μειώνουν ή εμποδίζουν τις κενώσεις του εντέρου. Φυσιολογικά οι κοιλιακοί μύες χρησιμοποιούνται για την αύξηση ενδοκοιλιακής πιέσεως που απαιτείται για την κένωση του ορθού. Μυϊκή αδυναμία ή άλγος παρεμβαίνουν στη δημιουργία επαρκούς ενδοκοιλιακής πιέσεως. Λειτουργική χαρακτηρίζεται και η «απλή» δυσκοιλιότητα που αποκαθίσταται με σχετικές οδηγίες και δίαιτα.
Ειδικότερα, δίαιτα φτωχή σε φυτικές ίνες μειώνει τον όγκο και τον αριθμό των κενώσεων προκαλώντας δυσκοιλιότητα. Αντίθετα, η πρόσληψη δημητριακών, φρούτων και λαχανικών προσθέτει μη απορροφήσιμες ίνες στα κόπρανα οδηγώντας σε τακτικές κενώσεις. Η καθιστική ζωή και η έλλειψη τακτικής ημερήσιας ασκήσεως ή δραστηριότητας συχνά προκαλούν δυσκοιλιότητα.
Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν έλλειψη κατάλληλων χώρων καθαριότητας και συνειδητή αναβολή των κενώσεων. Η κατάθλιψη επιδεινώνει τις κενώσεις του εντέρου επειδή οι ασθενείς τείνουν να βιώνουν καθιστική ζωή και ελλείπει η παρώθηση για λήψη υγιεινού γεύματος. Το πρόβλημα επιδεινώνεται όταν αντικαταθλιπτικά φάρμακα (με αντιχολινεργική δράση) χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης.
Τέλος, βλάβες του δακτυλίου όπως φλεγμαίνουσες αιμορροΐδες, ραγάδες ή συρίγγια προκαλούν επώδυνη κένωση που οδηγεί σε υπερτονία του σφιγκτήρα αναστέλλοντας την έξοδο των κοπράνων.
Ποια φάρμακα προκαλούν δυσκοιλιότητα;
Τα φάρμακα που προκαλούν δυσκοιλιότητα είναι τα εξής:
- Οπιοειδή
- Ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου
- Διουρητικά
- Αντιψυχωσικά
- Συμπληρώματα σιδήρου από το στόμα
- Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα
- Συμπληρώματα ασβεστίου
- Φάρμακα για Parkinson
- Αντιχολινεργικά φάρμακα
- Ανταγωνιστές αντλίας πρωτονίων
- Αντιεπιληπτικά φάρμακα
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για δυσκοιλιότητα;
Παράγοντες κινδύνου για πρόκληση δυσκοιλιότητας είναι οι εξής:
- Ακινησία ή καθιστική ζωή
- Αδύναμοι κοιλιακοί και πυελικοί μύες
- Δυσθρεψία ή δίαιτα πτωχή σε φυτικές ίνες
- Μη έγκαιρη προσέλευση στην τουαλέτα όταν υπάρχει κινητικότητα στο έντερο
- Χαμηλή ευαισθησία ορθού
- Χρόνιες παθήσεις
- Μεταβολικές: σακχαρώδης διαβήτης, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, υποθυρεοειδισμός
- Νευρολογικές: Parkinson, πολλαπλή σκλήρυνση, βλάβες στο νωτιαίο μυελό, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
- Καρδιαγγειακές: ισχαιμική καρδιακή νόσος, συμφορητική καρδιακή νόσος
- Καρκίνος
- Ηλικία: Οι ηλικιωμένοι έχουν μειωμένη κινητικότητα του παχέος εντέρου
- Εκκολπώματα παχέος εντέρου
- Ψυχολογικοί / κοινωνικοί παράγοντες και συμπεριφορά
Τι συμπτώματα να προσέξω;
Τα παρακάτω συμπτώματα που συνοδεύουν την δυσκοιλιότητα είναι σημεία σοβαρότερης υποκείμενης νόσου:
- Αίμα στην τουαλέτα ή στο χαρτί της τουαλέτας, μετά την κένωση
- Μεταβολή τη διάμετρο / μέγεθος των κοπράνων
- Πρόσφατη αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου (πρόσφατης έναρξης δυσκοιλιότητα)
- Αποφρακτικά συμπτώματα (φούσκωμα, πόνος, αδυναμία αποβολής αερίων και κοπράνων)
- Πυρετός
- Ακούσια απώλεια βάρους
- Ανορεξία
- Ψηλαφητή μάζα κοιλιάς
- Εμετός
- Αίσθημα κόπωσης
- Πρόπτωση ορθού
- Αιμορραγία ορθού
Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δείξουν οι ασθενείς:
- ηλικίας άνω των 50 ετών που δεν έχουν υποβληθεί σε προληπτική κολονοσκόπηση τα προηγούμενα 5 χρόνια
- με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου
- με σιδηροπενική αναιμία
Τι μπορώ να κάνω για άμεση ανακούφιση; Πώς να ενεργηθώ άμεσα;
- Εάν έχετε δυσκοιλιότητα, μπορείτε να:Τρώτε τροφές που έχουν πολλές φυτικές ίνες. Καλές επιλογές είναι τα εξής: φρούτα (ακτινίδια ή δαμάσκηνα), λαχανικά, χυμός δαμάσκηνου, δημητριακά. Το καλύτερο φάρμακο για την δυσκοιλιότητα είναι η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες.
Το πρωί, πίνετε καφέ, τσάι ή κάποιο άλλο αφέψημα ή ποτό που περιέχει καφεΐνη. Όμως στη διάρκεια της ημέρας μην πίνετε πολλούς καφέδες διότι έχουν διουρητική δράση και αφυδατώνουν τον οργανισμό επιδεινώνοντας τη δυσκοιλιότητα
Πίνετε άφθονο νερό και άλλα υγρά - Όταν αισθάνεστε την ανάγκη να πάτε στην τουαλέτα, πηγαίνετε στην τουαλέτα. Μην το αναβάλλετε.
- Για άμεση ανακούφιση, μπορείτε να λάβετε καθαρτικά, αφού προηγουμένως συμβουλευτείτε τον γαστρεντερολόγο σας για το είδος των καθαρτικών, επειδή κάποια καθαρτικά οδηγούν μακροχρόνια σε αδράνεια του εντέρου και τελικά δεν δρουν.
- Μην καταναλώνετε βότανα ως συμπληρώματα που πουλάνε στα φαρμακεία ή αφέψημα βοτάνων από μόνοι σας χωρίς να συμβουλευθείτε προηγουμένως τον γαστρεντερολόγο σας
Πώς δρούνε τα φάρμακα για τη δυσκοιλιότητα (καθαρτικά);
Τα φάρμακα για τη δυσκοιλιότητα (καθαρτικά) δρούνε με διάφορους τρόπους και η αποτελεσματικότητα του κάθε καθαρτικού διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Σε γενικές γραμμές, τα καθαρτικά που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων (συμπληρώματα φυτικών ινών) είναι τα πιο ασφαλή για μακροχρόνια χρήση. Αντίθετα, τα καθαρτικά που διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου (πχ αυτά που περιέχουν σέννα) είναι τα πιο δυσμενή για τον οργανισμό και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο περιστασιακά και όχι σε τακτική βάση.
| Είδος καθαρτικού (Παράδειγμα) | Μηχανισμός δράσης | Ανεπιθύμητες ενέργειες |
| Αλατούχα και ωσμωτικώς δρώντα (Γάλα μαγνησίας, υπόθετα γλυκερίνης, Duphalac, Importal, Tanilas) | Μαζεύουν υγρό μέσα στο έντερο από τους παρακείμενους ιστούς ώστε να διευκολύνουν τη διέλευση των κοπράνων | Φούσκωμα, μετεωρισμός, αέρια, κράμπες, διάρροια, ναυτία, δίψα. Το Duphalac αντενδείκνυται σε πάσχοντες από σακχαρώδη διαβήτη |
| Αυξάνοντα τον όγκο των κοπράνων (σκευάσματα φυτικών ινών όπως Psyllium Husks Fibre, Benefibra, Effecol Fiber κ.ά.) To Psyllium Husks Fibre περιέχει 5,8 γρ. φυτικών ινών ανά 1 κουταλιά της σούπας. Λαμβάνεται με 1 ποτήρι (250 mL) νερό ή άλλο υγρό, έως 30 γρ. την ημέρα σε διαιρεμένες δόσεις. Περιλαμβάνεται στις ενδεικνυόμενες θεραπείες για τη σπαστική κολίτιδα με δυσκοιλιότητα και μετεωρισμό στα αναθεωρημένα Κριτήρια Ρώμης IV 2016 | Απορροφούν νερό σχηματίζοντας μαλακά κόπρανα με αυξημένο όγκο, προκαλώντας φυσιολογική σύσπαση (αυξημένη κινητικότητα) των μυών του εντέρου | Φούσκωμα, μετεωρισμός, αέρια, κράμπες, επιδείνωση της δυσκοιλιότητας αν δεν λάβει κάποιος ταυτόχρονα πολύ νερό |
| Μαλακτικά των κοπράνων (Παραφίνη ή παραφινέλαιο, Nujol) | Ενυδατώνουν τα κόπρανα διευκολύνοντας την κινητικότητα του εντέρου χωρίς ενδοκοιλιακή πίεση | Ηλεκτρολυτικές διαταραχές σε μακροχρόνια λήψη |
| Διεγείροντα την κινητικότητα του παχέος εντέρου (Dulcolax , καστορέλαιο, Ex-Lax, X-prep) | Διεγείρουν τη σύσπαση των εντερικών μυών ώστε να προωθήσουν το εντερικό περιεχόμενο προς τον πρωκτό | Τεινεσμός, κράμπες, διάρροια, ναυτία, αποχρωματισμός ούρων |
| Διεγείροντα την κινητικότητα του ορθού (Dulcolax, καστορέλαιο, Ex-Lax, X-prep) | Διεγείρουν τη σύσπαση των εντερικών μυών ώστε να προωθήσουν το εντερικό περιεχόμενο προς τον πρωκτό | Ερεθισμός του ορθού, διαταραχές του στομάχου, κράμπες |
| Περισσότεροι του ενός μηχανισμοί δράσης (Cooper enema, Fleet Phospho-Soda, Fortrans, Klean-prep, Eziclen) | Συνδυαστική δράση: Χρησιμοποιούνται για την προετοιμασία για κολονοσκόπηση | Ηλεκτρολυτικές διαταραχές και οξεία φωσφωρική νεφροπάθεια έχουν αναφερθεί για το Fleet Phospho-Soda (FDA black box warning) |
Πότε να απευθυνθώ στον γαστρεντερολόγο;
Για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, απευθυνθείτε στον γαστρεντερολόγο σας όταν:
Τα συμπτώματά σας εμφανίζονται για πρώτη φορά
Δεν έχετε καμία κένωση για λίγες ημέρες
Το πρόβλημα υποτροπιάζει και διαρκεί για περισσότερες από 3 εβδομάδες
Έχετε σκληρά κόπρανα που δεν βγαίνουν (κοπρόλιθοι)
Η δυσκοιλιότητα συνοδεύεται από πόνο
Έχετε κάποιο άλλο σύμπτωμα που σας ανησυχεί
Υπάρχουν εξετάσεις που μπορώ να κάνω για τη δυσκοιλιότητα;
Ο γαστρεντερολόγος σας θα σας υποδείξει τις κατάλληλες εξετάσεις που περιλαμβάνουν εξέταση του παχέος εντέρου με κολοσκόπηση (ή κολονοσκόπηση), ή απεικονιστικό ακτινολογικό έλεγχο με ακτινογραφία, βαριούχο υποκλυσμό, ή αξονική τομογραφία.
Μπορεί να προληφθεί η δυσκοιλιότητα;
Μπορείτε να μειώσετε τις πιθανότητες να πάθετε δυσκοιλιότητα:
Ακολουθώντας διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες. Μπορείτε να δείτε την περιεκτικότητα κάθε τροφίμου σε φυτικές ίνες κάνοντας κλικ εδώ
Καταναλώνοντας καφεΐνη το πρωί
Πίνοντας αρκετό νερό και υγρά κατά τη διάρκεια της ημέρας
Πηγαίνοντας στην τουαλέτα σε τακτικές ώρες κάθε μέρα (κατά προτίμηση το πρωί μετά την έγερση)
Δείτε στο άρθρο του peptiko.gr τις 15 τροφές που απαγορεύονται διότι προκαλούν ή επιδεινώνουν τη δυσκοιλιότητα
Παίζει ρόλο η στάση του σώματος όταν κάθομαι στην τουαλέτα;
Η αφόδευση προϋποθέτει προσπάθεια διάνοιξης της ορθοπρωκτικής γωνίας ώστε να αποβληθούν τα κόπρανα από τον πρωκτό. Η αφόδευση σε Τούρκικη τουαλέτα θεωρείται σε γενικές γραμμές πιο φυσιολογική στάση σε σχέση με το κάθισμα στη λεκάνη τουαλέτας Δυτικού τύπου. Πρόσφατη μελέτη από το Μεξικό διερεύνησε τη συσχέτιση του τρόπου που καθόμαστε στη λεκάνη Δυτικού τύπου με τη δυσκοιλιότητα.
Οι στάσεις 1 και 2 χρησιμοποιούνταν από το 98% των υγιών ανθρώπων, από το 97% των ανθρώπων με σπαστική κολίτιδα με προεξάρχον σύμπτωμα τη δυσκοιλιότητα και από το 94% των ανθρώπων με αταξινόμητη δυσκοιλιότητα.
Η στάση 3 οδηγούσε συχνότερα σε λειτουργική δυσκοιλιότητα.
Οι στάσεις 4 και 5 οδηγούσαν συχνότερα σε δυσσυνεργική κένωση.
Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούσαν τις στάσεις 3-5 έκαναν περισσότερη ώρα να ενεργηθούν (10-30 λεπτά).
Τι είναι η δονούμενη κάψουλα για τη θεραπεία της λειτουργικής δυσκοιλιότητας;
Η δονούμενη κάψουλα είναι μια νέα μέθοδος αντιμετώπισης της λειτουργικής δυσκοιλιότητας που ανακοινώθηκε τον Μάιο του 2022 στο περιοδικό EClinicalMedicine. Η δόνηση και η θέση της κάψουλας ελέγχονται μέσω κινητού τηλεφώνου. Η δονούμενη κάψουλα διεγείρει τα φυσιολογικά περισταλτικά κύματα του παχέος εντέρου βελτιώνοντας την κινητικότητα προσφέροντας με τον τρόπο αυτό ανακούφιση από τη λειτουργική δυσκοιλιότητα. Η συσκευή είναι σχεδιασμένη για να αποκαθιστά την αλληλεπίδραση του εντέρου με τον κιρκάδιο ρυθμό του εγκεφάλου. Η συσκευή Vibrant Gastro είναι πατέντα της Ισραηλινής εταιρείας Vibrant και έχει ολοκληρώσει επιτυχώς τη φάση 3 των κλινικών μελετών. Στις 30 Αυγούστου 2022 η εταιρεία εξέδωσε ανακοίνωση ότι ο FDA ενέκρινε την κυκλοφορία της κάψουλας.