Ραγδαίες εξελίξεις στην ογκολογία, αλλά και στις σοβαρές χρόνιες παθήσεις φέρνει η εξατομικευμένη ιατρική
«Αλυσιδωτές αντιδράσεις» στην περίθαλψη των ασθενών με σοβαρές παθήσεις φέρνουν οι καινοτόμες θεραπείες, καθώς η αποτελεσματικότητά τους έχει πετύχει την αύξηση της επιβίωσης, αλλά και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Μαζί με τη βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων, οι σύγχρονες θεραπείες που αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες, σε συνεργατική διαχείριση των ασθενειών από ιατρικές ομάδες διαφόρων ειδικοτήτων, φέρνουν και δομικές αλλαγές που εκσυγχρονίζουν τα συστήματα υγείας, ώστε να γίνει δυνατή η αξιολόγησή τους.
Ευεργετικά αποτελέσματα έχουμε ήδη δει στα καρδιαγγειακά νοσήματα, στις ρευματολογικές παθήσεις, τον σακχαρώδη διαβήτη κ.λπ, όμως στην κορυφή των ευνοϊκών αποτελεσμάτων για τους ασθενείς, βρίσκεται η ογκολογία.
Ο λόγος είναι ότι ο τρόπος αντιμετώπισης του καρκίνου εστιάζει πλέον στις μοριακές ιδιαιτερότητες του όγκου, στοχεύοντας επιλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα γεγονός που πετυχαίνει μεγαλύτερη επιβίωση, λιγότερη τοξικότητα, άρα και καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών.
Για τις εφαρμογές των καινοτόμων θεραπειών στην ογκολογία, αλλά και στην ιατρική γενικότερα, μίλησε στο in.gr o επίκουρος καθηγητής Θεραπευτικής Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Μιχάλης Λιόντος, σημειώνοντας ότι στους περισσότερους τύπους καρκίνου έχουμε δει πρόοδο.
Καμία νεοπλασία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν δεν υπάρχει ομάδα ειδικών που συνεργάζεται για να θέσει την κατάλληλη αγωγή για έναν ασθενή
Οι στοχευμένες θεραπείες οδηγούνται κατ’ ευθείαν στα καρκινικά κύτταρα
«Το ευχάριστο είναι ότι πλέον έχουμε αναγνωρίσει για όλους τους καρκίνους την ετερογένειά τους σε μοριακό επίπεδο. Υπάρχουν διαφορετικές υποομάδες ασθενών και για πολλές από αυτές, πλέον υπάρχουν συγκεκριμένες θεραπευτικές επιλογές οι οποίες αυξάνουν την επιβίωσή τους. Δεν μπορούμε να το εστιάσουμε σε ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι ασθενών με καρκίνο, καθώς έχουμε παραδείγματα πολύ καλών ανταποκρίσεων και για τους περισσότερους καρκίνους αυτή τη στιγμή υπάρχει σημαντική πρόοδος», επεσήμανε ο καθηγητής.
Εστιάζοντας στο προσδόκιμο επιβίωσης, την ποιότητα ζωής και τις ανεπιθύμητες ενέργειες ο κ. Λιόντος εξήγησε πως «πρώτος στόχος της χορήγησης θεραπείας σε έναν ασθενή, ιδίως αν πρόκειται για μεταστατικό καρκίνο, είναι να αυξηθεί η επιβίωση. Και μάλιστα, αυτό να γίνει, διατηρώντας όσο το δυνατόν περισσότερο και την ποιότητα ζωής. Γιατί δυστυχώς η κακοήθεια είναι μια νόσος που επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ασθενών. Αλλά και οι θεραπείες έχουν προβλήματα και δημιουργούν ανεπιθύμητες ενέργειες στους ασθενείς.
Τα τελευταία χρόνια με θεραπείες όπως είναι η ανοσοθεραπεία έχουμε πετύχει να αυξήσουμε σημαντικά την επιβίωση, με κάποιους ασθενείς να θεωρούμε πως έχουν μπει σε μια μακροχρόνια ύφεση και με την παρακολούθηση θα δούμε τι σημαίνει πραγματικά αυτό.
Ανεπιθύμητες αντιδράσεις
Και αυτές οι στοχευμένες θεραπείες έχουν και λιγότερες τοξικότητες, διατηρώντας σε πολύ καλά επίπεδα την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Ταυτόχρονα όμως οι στοχευμένες θεραπείες φέρνουν και νέες τοξικότητες.
Παλαιότερα με τη χημειοθεραπεία είχαμε συνηθίσει ένα συγκεκριμένο φάσμα ανεπιθύμητων ενεργειών όπως πυρετούς, εμέτους, απώλεια μαλλιών.
Τώρα οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι άλλου είδους και πρέπει να εκπαιδευτούμε σε αυτές και σε συνεργασία με άλλες ειδικότητες να μπορέσουμε να τις διαχειριστούμε για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Με τις καινούριες ανεπιθύμητες ενέργειες βλέπουμε να εμφανίζονται τοξικότητες στα μάτια ή να επηρεάζεται ο μεταβολισμός, οπότε έχουμε αλλαγές στα επίπεδα σακχάρου και στους ηλεκτρολύτες, όπως επίσης και αυτοάνοσες αντιδράσεις που δεν είχαμε δει παλαιότερα.
Βέβαια, οι περισσότερες από αυτές τις ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ελεγχόμενες και μπορεί να παρέλθουν με ανοσοκατασταλτική αγωγή. Πρέπει όμως να είμαστε και εμείς και οι ασθενείς μας ενήμεροι ότι θα υπάρχει ένα ποσοστό που θα έχουν και πιο μακροχρόνιες συνέπειες και θα χρειάζονται μακροχρόνια ανοσοκατασταλτική αγωγή».
Ευχάριστες εκπλήξεις
Οι νεότερες εξελίξεις της ογκολογίας παρουσιάστηκαν στο φετινό συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ογκολογίας, από τις οποίες ο κ. Λιόντος ξεχώρισε κατ΄ αρχήν τις ανακοινώσεις για τον καρκίνο της ουροδόχου κύστης, λέγοντας πως «πλέον για πρώτη φορά ένας συνδυασμός που δεν περιλαμβάνει κανένα χημικοθεραπευτικό φάρμακο, έδειξε ότι ήταν πολύ πιο αποτελεσματικός από οποιαδήποτε θεραπεία είχαμε ως τώρα.
Το ξεχωριστό εδώ, είναι ότι για το συγκεκριμένο νεόπλασμα (καρκίνο ουροδόχου κύστης) η χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα θεωρείτο ότι δεν μπορούσε να ξεπεραστεί από οποιαδήποτε άλλη θεραπεία. Αλλά οι ανακοινώσεις απέδειξαν ότι με τα νεότερα φάρμακα επιτεύχθηκε πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, πολύ μεγαλύτερη επιβίωση και καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ασθενείς».
Αλλαγή οπτικής στον καρκίνο
Πολύ ενδιαφέροντα επίσης χαρακτήρισε τα συμπεράσματα για τον καρκίνο του μαστού, αλλά και του πνεύμονα, τα οποία κυριάρχησαν στο ίδιο συνέδριο.
«Σύμφωνα με αυτές αλλάζει και η οπτική με την οποία αντιμετωπίζουμε τη νόσο», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Λιόντος και εξήγησε: «Ο καρκίνος πνεύμονα συχνά διαγνώσκεται σε πιο προχωρημένα στάδια, που η αντιμετώπιση ήταν να κάνουμε ένα χειρουργείο και να δίνουμε κάποια θεραπεία. Τώρα φαίνεται πως οι ασθενείς που έχουν ένα τέτοιο νεόπλασμα, θα πρέπει να επιλέγεται πρώτα χημειοθεραπεία και ανοσοθεραπεία και μετά να ακολουθεί η χειρουργική επέμβαση.
Γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη ύφεση της νόσου και να αυξήσει την επιβίωσή τους. Άρα εδώ χρειάζεται και μια συνεργασία των ογκολόγων με τους χειρουργούς για να μπορέσουμε να τροποποιήσουμε το πώς αντιμετωπίζουμε τη νόσο και πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την επιβίωση των ασθενών μας.
Η αιτία της αποτελεσματικότητας
Εξηγώντας την αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης της νόσου, αλλά και τον λόγο που οι νέες θεραπείες είναι πιο αποτελεσματικές, ο καθηγητής σημείωσε πως τα πρώτα φάρμακα, οι χημειοθεραπείες, ήταν μη ειδικά και στόχευαν απλώς στον ταχύ πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται ολόκληρος ο ανθρώπινος οργανισμός.
«Πλέον έχουμε αναγνωρίσει τους μηχανισμούς τους μοριακούς που προάγουν τον καρκίνο και είτε στοχεύουμε εξειδικευμένα αυτούς τους μηχανισμούς, είτε επιλέγουμε εκλεκτικά τα καρκινικά κύτταρα έναντι των φυσιολογικών και τα σκοτώνουμε.
Αυτό είναι που έχει επιφέρει τη μεγάλη αλλαγή, αυτό έχει οδηγήσει στην μεγαλύτερη επιβίωση των ασθενών, αυτό έχει μειώσει τις τοξικότητες των εφαρμοζόμενων θεραπειών και αυτό είναι που ονομάζουμε ιατρική ακριβείας, δηλαδή να αναγνωρίσουμε μέσα από την ανάλυση του γονιδιώματος και των υπολοίπων μοριακών χαρακτηριστικών του όγκου ποιο φάρμακο είναι κατάλληλο για κάθε ασθενή.
Αυτό το έχουμε πετύχει σε σημαντικό βαθμό, αλλά είναι μια συνεχιζόμενη προσπάθεια από την επιστήμη έτσι ώστε να προχωρήσουμε και να μπορούμε για κάθε ασθενή να έχουμε μια εξειδικευμένη θεραπεία. Και είναι αισιόδοξα τα μηνύματα ότι θα μπορέσουμε να το πετύχουμε» επεσήμανε.
Αλλαγές στην περίθαλψη
Η πρόοδος της επιστήμης και η αποκάλυψη της πολυπλοκότητας της νόσου οδηγεί σε αλλαγές στα συστήματα υγείας, με την καθιέρωση μητρώων ασθενών, την αξιοποίηση των δεδομένων που προκύπτουν από αυτά, ώστε οι θεραπευτικές αποφάσεις να είναι τεκμηριωμένες και με τη συνεργασία ιατρικών ομάδων διαφόρων ειδικοτήτων, τον προσδιορισμό των βέλτιστων πρακτικών για τη θεραπεία, την αξιολόγηση των θεραπευτικών σχημάτων, καθώς οι νεότερες θεραπείες είναι ακριβότερες από τις παραδοσιακές χημειοθεραπείες.
Όπως επισημαίνει ο κ. Λιόντος, «καμία νεοπλασία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αν δεν υπάρχει ομάδα ειδικών που συνεργάζεται για να θέσει την κατάλληλη αγωγή για έναν ασθενή. Αυτό το βλέπουμε ολοένα και περισσότερο, όσο οι καινούριες θεραπείες εισέρχονται σε πρωιμότερα στάδια της νόσου. Ο ογκολόγος, όπως και ο χειρουργός και ο παθολογοανατόμος και ο ακτινολόγος θα πρέπει να συνεργαστούν για να καταλήξουν ποιο είναι το καλύτερο φάρμακο, η καλύτερη αγωγή που πρέπει να πάρει ο ασθενής.
Αυτό γίνεται ήδη και στη χώρα μας, αλλά πρέπει να εδραιωθεί και μάλιστα από την αρχή της διάγνωσης της νόσου: μια διεπιστημονική ομάδα που να διαχειρίζεται να παίρνει αποφάσεις για τον ασθενή.
Σε ό,τι αφορά το κόστος, θα πρέπει να υπάρξει μια ζυγαριά, για να αξιολογήσουμε.
Προφανώς τα νέα φάρμακα έχουν υψηλό κόστος γιατί έχουν και υψηλό κόστος ανάπτυξης. Από την άλλη όμως, τα οφέλη που βλέπουμε για ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών είναι πολύ μεγάλα, οπότε θα πρέπει να βρεθούν μέσα από τα δημόσια συστήματα υγείας και από τις συζητήσεις των κρατικών φορέων με τις εταιρείες οι κατάλληλες φόρμουλες, ώστε τα φάρμακα αυτά να είναι διαθέσιμα στο γενικό πληθυσμό.
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε ένα εξαιρετικό στάδιο. Όποια καινούρια θεραπεία εγκρίνεται, είναι διαθέσιμη για τους ασθενείς και μπορούν να την χορηγήσουν οι ογκολόγοι».
Βάσεις δεδομένων
Ο κ. Λιόντος παρατήρησε πως υπάρχει ένα μεγάλο έλλειμμα στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά τα μητρώα ασθενών, που θα μπορούσαν να δώσουν σαφείς πληροφορίες για την πορεία σημαντικών παθήσεων στη χώρα.
Τόνισε, όμως, ότι μέσω της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης έχουμε κάποια δεδομένα, αν και αυτά δεν αποτελούν την πλήρη εικόνα για τη διαχείριση των ασθενών και των φαρμάκων.
Παρατήρησε, επίσης, πως για το σκοπό αυτό, υπάρχουν και πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες και ως παράδειγμα έφερε τις βάσεις δεδομένων ασθενών της ογκολογικής μονάδας της θεραπευτικής κλινικής του νοσοκομείου Αλεξάνδρα που δημιουργήθηκαν με την καθοδήγηση και πρωτοβουλία του καθηγητή κ. Θ. Δημόπουλου. Εργαζόμενος ο ίδιος στην κλινική αυτή, ο κ. Λιόντος τόνισε πως «με τις συγκεκριμένες βάσεις δεδομένων, γνωρίζουμε την επίπτωση των νοσημάτων, πώς εξελίσσονται αυτοί οι ασθενείς, καθώς και μια σειρά πολύ σημαντικές πληροφορίες που αξιοποιούμε κατ΄ αρχήν για να βελτιώνουμε τη δική μας θεραπευτική και κατά δεύτερον να γνωρίζουμε τι επίπτωση έχουν τα φάρμακα τα οποία δίνουμε στους ασθενείς.
Τέτοιες πληροφορίες είναι απαραίτητο να αξιολογούνται από τους Οργανισμούς Αξιολόγησης κάθε χώρας ώστε να λαμβάνονται οι εγκρίσεις, καθώς χρειάζεται ισορροπία ανάμεσα στο κόστος και το όφελος από τη χρήση των νέων φαρμάκων».
Ιατρική με αποδείξεις
Στο Δυτικό κόσμο, ασκείται ιατρική με αποδείξεις, επεσήμανε ο κ. Λιόντος, τονίζοντας πως τα δεδομένα και οι αποδείξεις είναι απαραίτητα σε όλα τα επίπεδα άσκησης της ιατρικής και δεν υπάρχει καμία ειδικότητα που να μην ωφελείται από αυτά. Παρατήρησε μεν πως «η ογκολογία τα τελευταία χρόνια είναι πρωτοπόρος των ειδικοτήτων στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων, στην κατανόηση της νόσου σε μοριακό επίπεδο, στην εξέλιξη των μοριακών τεχνικών που χρησιμοποιούμε για τη διάγνωση των νοσημάτων», τόνισε δε πως αυτό σαν συνέπεια, επηρεάζει όλες ειδικότητες.
«Βλέπουμε ότι σε αντίστοιχο δρόμο κινούνται και άλλες ειδικότητες και έχουν αναπτυχθεί εξαιρετικά φάρμακα για ασθενείς με χρόνιες παθήσεις στη ρευματολογία, την καρδιολογία, σε παθολογικές ειδικότητες π.χ. στον διαβήτη. Νομίζω ότι αυτό είναι το μέλλον, και έτσι πρέπει να πορευτούμε και τα επόμενα χρόνια».
in.gr/