Ο ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΕΖΗΣΕ ΣΤΟΝ ΜΙΣΟ 6ο και ΜΙΣΟ 5ο αι πΧ. Υπήρξε στρατιωτικός και πολιτικός, από τα σημαντικότερα δημόσια πρόσωπα τής εποχής του. Ήταν πολιτικός αντίπαλος τού Θεμιστοκλή, αφού προσχώρησε στο αριστοκρατικό κόμμα. Εκτός από τη μεγάλη σωφροσύνη και φιλοπατρία του, τον διέκρινε μια αυστηρότατη προσήλωση στο πνεύμα τής δικαιοσύνης. Γι’ αυτό η ιστορία δίπλα στο όνομά του, έβαλε τον χαρακτηρισμό “Ο ΔΙΚΑΙΟΣ”.
ΤΑΜΙΑΣ ΝΑΟΥ ΑΘΗΝΑΣ – ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΜΑΧΗ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ : Διετέλεσε ταμίας, όπου διακρίθηκε για την τιμιότητα και τη δικαιοσύνη που επέδειξε. Από αυτή τη θέση ξεσκέπασε πολλούς υπαλλήλους που ήταν καταχραστές, αποκαλύπτοντας μια σειρά από σκάνδαλα και ατασθαλίες. Πολέμησε στη μάχη τού ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ ως στρατηγός τής φυλής του. Κατείχε το κεντρικό τμήμα των 500 με βάθος μόνο 4 άνδρες! (σύν.2000). Σκοπός ήταν να κρατήσουν άμυνα όσο μπορούσαν και να υποχωρούν λίγο-λίγο, ώστε μετά να κυκλωθούν οι Πέρσες από τα δύο ελληνικά άκρα που βρίσκονταν αριστερά και δεξιά τους. Μετά τη μάχη ο Μιλτιάδης τον επέλεξε για τη φύλαξη των λαφύρων και των αιχμαλώτων. Ο Αριστείδης επέδειξε θαυμαστή ανιδιοτέλεια και εντιμότητα. Ούτε ο ίδιος καταχράστηκε το παραμικρό, ούτε επέτρεψε σε κανέναν να κλέψει από τα πλούτη που είχαν κατακτηθεί και ανήκαν στην πόλη.
ΓΙΑΤΙ ΕΞΟΣΤΡΑΚΙΣΤΗΚΕ : Ο εξοστρακισμός του υπήρξε εντελώς άδικος, μια πράξη μοχθηρίας έναντι ενός ανδρός τού οποίου η εντιμότητα ήταν διαπιστωμένη. Όταν εκλέχτηκε “άρχων” τής Αθήνας, ήρθε σε αντιπαράθεση με τον ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ που υποστήριζε τη δημιουργία ισχυρού στόλου. Ο ίδιος ήταν υπέρμαχος τής συντηρητικής αγροτικής πολιτικής, φοβούμενος οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Μέχρι τότε δέσποζε ο αγροτικός τρόπος ζωής και εκεί βρίσκονταν τα συμφέροντα των πλούσιων αριστοκρατών, με το τεράστιο ποσοστό γαιών και δούλων. Την αδικία τής εξορίας του τη δέχτηκε αγόγγυστα και χωρίς να κρατήσει μνησικακία. Επέλεξε την ΑΙΓΙΝΑ ώστε να βρίσκεται πλησίον τής Αθήνας και να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Ο εξοστρακισμός ήταν μια πρακτική, όπου οι πολίτες ψήφιζαν ένα πρόσωπο, που έπρεπε να απομακρυνθεί ως επικίνδυνο. Χαρτί τότε δεν υπήρχε και έγραφαν το όνομά του πάνω σε ένα όστρακο, ή πάνω σε ένα θραύσμα από αγγείο ή κεραμίδι (δες κάτω)
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ (480) – ΜΑΧΗ ΠΛΑΤΑΙΩΝ (479) : Μπροστά στον νέο περσικό κίνδυνο και πριν τη ναυμαχία, επέδειξε πολιτική ωριμότητα. Ξεπέρασε την προηγούμενη αντιπαράθεση με τον Θεμιστοκλή και τάχτηκε κάτω από τις διαταγές του. Μετά τη ναυμαχία τέθηκε επικεφαλής αθηναϊκών δυνάμεων και εξόντωσαν την επίλεκτη περσική φρουρά που είχε τοποθετηθεί στην νησίδα ΨΥΤΤΑΛΕΙΑ. Απέρριψε, τον επόμενο χρόνο, τις προτάσεις τού Πέρση Μαρδόνιου να συμμαχήσει η Αθήνα μαζί του (έναντι μεγάλων ανταλλαγμάτων). Ο Αριστείδης επίσης ηγήθηκε των Αθηναίων στη μεγάλη νίκη κατά τού Μαρδόνιου στις Πλαταιές.
ΠΩΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕ ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ : Επιβεβαιώνοντας τον χαρακτηρισμό τού δίκαιου αξιωματούχου, ανέλαβε να καθορίσει το χρηματικό ποσό που κάθε μέλος τής συμμαχίας έπρεπε να συνεισφέρει για την άμυνα κατά των Περσών. Το ζήτησαν οι ίδιοι οι σύμμαχοι, αφού πρώτα θα επισκέπτονταν κάθε πόλη χωριστά για να εκτιμήσει τις οικονομικές της δυνατότητες. Για άλλη μια φορά πιστοποίησε τη φήμη τής δίκαιης κρίσης του. Καθόρισε με αμεροληψία και αντικειμενικότητα το ύψος των εισφορών. Έτσι κέρδισε και πάλι την εκτίμηση όλων για την ορθοφροσύνη του. Ασχολούμενος με το γιγαντιαίο έργο τής οργάνωσης τής Συμμαχίας, πέθανε εκτός Αθηνών. Ήταν 72 ετών. Τα οστά του μεταφέρθηκαν και θάφτηκαν στο Φάληρο δημοσία δαπάνη, (δεν είχε την παραμικρή περιουσία).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ – ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ : Παρέμεινε φτωχός, παρά τα δημόσια αξιώματα που κατέλαβε και τα μεγάλα χρηματικά ποσά που διαχειρίστηκε. Τις κόρες του ανέλαβε να τις προικίσει η πολιτεία. Στο γιο του Λυσίμαχο έδωσαν 100 ασημένιες μνες και δημόσια γη για να καλλιεργεί. Ο Αριστείδης υπήρξε υπόδειγμα δημοσίου ανδρός. Σε όλες τις περιστάσεις τοποθέτησε το συμφέρον τής πατρίδας, όχι προσωπικές σκοπιμότητες. Δίκαιος – τίμιος – φιλόπατρις – στρατιωτικός – πολιτικός και διπλωμάτης. Υπήρξε μεγαλόφρων απέναντι στους αντιπάλους του. Στάθηκε επιεικής και μεγαλόψυχος έναντι τού Θεμιστοκλή, δεν χάρηκε με την κακοτυχία του και ποτέ δεν τον κατηγόρησε δημοσίως. Παραμένει ένα πρότυπο δικαιοσύνης και πολιτικής τιμιότητας μέχρι σήμερα.